In januari 2018 belandde de realityster Samantha de Jong (bekend onder de naam Barbie), na een poging tot zelfmoord, in het Haga Ziekenhuis in Den Haag. Tijdens een routineonderzoek in het Haga Ziekenhuis bleek dat er opvallend vaak in één specifiek (elektronisch) patiëntendossier was gekeken. Dit bleek het dossier van Barbie te zijn. Hoofdregel is dat Zorgverleners het medisch dossier van een patiënt alleen mogen inzien indien er sprake is van een behandelrelatie. In de situatie van Barbie won de nieuwsgierigheid van enkele belangstellende medewerkers van het ziekenhuis, die niet bij haar behandeling betrokken waren, het (vermoedelijk) van de geldende regels. Het Haga Ziekenhuis doet momenteel nader onderzoek naar de situatie.
Arbeidsrecht
Hoe vertaalt zich een onbevoegde inzage in het patiëntendossier arbeidsrechtelijk? Is dit onder alle omstandigheden aanleiding voor ontslag (op staande voet)?
Ontslag?
Op 6 februari 2018 honoreerde het Gerechtshof in Amsterdam het ontslag op staande voet van een sinds 2001 bij een ziekenhuis in dienst zijnde afdelingssecretaresse. Zij had in maart 2017 het EPD van een patiënt geraadpleegd en in totaal 26 keer in dit dossier gekeken, zonder dat er tussen haar en de betreffende patiënt een behandelrelatie bestond en zonder dat inzage noodzakelijk was voor een goed verloop en een goede administratie van de patiëntenzorg. Het ziekenhuis ontsloeg haar op 3 april 2017 op staande voet. De afdelingssecretaresse vocht dit ontslag in eerste instantie bij de Kantonrechter en later in hoger beroep bij het Hof aan.
Het Hof verwierp het door de afdelingssecretaresse opgeworpen verweer dat zij in verband met het inzichtelijk maken van de bedbezetting in het ziekenhuis min of meer onbeperkte toegang had tot het EPD van patiënten gerelateerd aan bepaalde afdelingen van het ziekenhuis. Volgens het Hof was haar inzage in het EPD van de betreffende patiënt wel degelijk onrechtmatig. De afdelingssecretaresse had zich voor het uitvoeren van haar taken kunnen beperken tot het aanklikken van een bepaald tabblad; in plaats daarvan had zij diverse tabbladen aangeklikt die voor haar werkzaamheden niet van belang waren.
Het Hof achtte van belang dat het ziekenhuis niet alleen een in haar cultuur goed ingebedde gedragscode hanteerde voor gebruik en inzage van het EPD, maar ook duidelijk had omschreven welke arbeidsrechtelijke maatregelen bij overtreding zouden (kunnen) volgen. Daarnaast speelde een rol dat de afdelingssecretaresse enkele jaren daarvoor een officiële waarschuwing had gekregen vanwege het onterecht inzien van patiëntgegevens, waarbij mogelijk zwaardere arbeidsrechtelijke maatregelen bij herhaling waren voorgehouden. Bovendien had de secretaresse in 2014 een gerichte training gevolgd om onjuist gebruik van het EPD in de toekomst te voorkomen. Volgens het Hof was zij met andere woorden een gewaarschuwd mens die mede gelet op haar relatief lange dienstverband heel goed wist hoe de privacy-hazen behoren te lopen.
Uiteindelijk vond het Hof de persoonlijke omstandigheden van de secretaresse (leeftijd, diensttijd, overigens vlekkeloos functioneren) niet afdoen aan de ernst van de situatie. Een ernst die het ontslag op staande voet rechtvaardigde.
Iets minder dan twee jaar daarvoor oordeelde het Gerechtshof in Den Haag (op 11 juli 2016) dat het onbevoegd inzien van het EPD geen ontslag op staande voet rechtvaardigde. Hier ging het om een sinds augustus 2003 bij een ziekenhuis in dienst zijnde gespecialiseerde dialyseverpleegkundige die zich in een periode van twee maanden 20 maal onbevoegd toegang had verschaft tot het EPD van een patiënt. Dit terwijl hij als ervaren BIG-geregistreerde verpleegkundige wist althans had moeten weten dat inzage zonder medeweten van de behandelend arts ontoelaatbaar was. Ook hier gold dat het betreffende ziekenhuis een duidelijk beleid had ten aanzien van het EPD en de toegangsrechten daartoe. Daarnaast was er sprake van de nodige protocollen en interne regelingen, waaronder gedragsregels, een privacyreglement en een personeelsgids, waarin normen en regels waren neergelegd betreffende de omgang met de inzage in het EPD. Bovendien was tijdens personeelsbijeenkomsten volop aandacht aan het onderwerp besteed.
Hoewel het Hof ook in deze kwestie van oordeel was dat er sprake was van ernstig verwijtbaar handelen van de dialyseverpleegkundige, oordeelde hij dat bij afweging van alle in aanmerking te nemen omstandigheden (waaronder de leeftijd van de werknemer, de kansen op de arbeidsmarkt, het vlekkeloze arbeidsverleden) geen ontslag op staande voet had mogen volgen. Het feit dat uit niets bleek dat het personeel van het ziekenhuis wist dat bij het onbevoegd inzien van een EPD zonder meer ontslag op staande voet zou volgen was ook een factor van belang. Wel zag het Hof in de omstandigheden aanleiding voor een ontbinding van de arbeidsovereenkomst vanwege ernstig verwijtbaar handelen door de dialyseverpleegkundige.
Waarschuwing, berisping?
Niet in alle gevallen moet een onbevoegde inzage in het medisch dossier onverbiddelijk leiden tot ontslag, laat staan ontslag op staande voet. Ook andere maatregelen kunnen passend zijn. Een zero tolerance beleid zal de toets van de rechter niet zo maar doorstaan. Uiteindelijk blijft het een kwestie van het afwegen van alle “omstandigheden van het geval”, waaronder de persoonlijke omstandigheden van de werknemer, de ernst en de frequentie van de overtreding en niet in de laatste plaats de inhoud van de gedragscodes, de aard en de opbouw van de daarin gehanteerde arbeidsrechtelijke sancties en het handhavingsbeleid van de werkgever.
Straf komt na de zonde
De arbeidsrechtelijke straf volgt na de zonde. Maar wat is nodig om de zonde te voorkomen?
VIP-status of niet?
In de Barbiekwestie gaat het om een bekende Nederlander. Verdienen bekende Nederlanders extra bescherming tegen onbevoegde inzage in medische dossiers? Het Tergooi Ziekenhuis biedt BN’ers de mogelijkheid om een VIP-status aan te vragen. Indien die status wordt verleend zijn deze bekende Nederlanders als patiënt alleen onder een speciaal patiënten-identificatienummer in het elektronisch patiëntendossier vindbaar. Ook is het mogelijk om onder een schuilnaam ingeschreven te worden.
Hoewel nuchter beschouwd de belangstelling voor en de kans op gluren in het medisch patiëntendossier van een BN’er groter zal zijn dan die op/voor het patiëntendossier van een niet BN’er en er voor een VIP-status best wat argumenten aan te dragen zijn, is het de vraag of dit soort maatregelen nodig zijn om inzage door onbevoegden te voorkomen. Het blijft uiteraard beter om de inzage aan de voorkant zoveel mogelijk te begrenzen.
Dat gewerkt moet worden met internetsystemen met een maximale toegangsbeveiliging, een goede functionele autorisatie, waarschuwingen in het systeem (dat alleen bevoegden toegang hebben tot bepaalde gegevens) e.d. ligt voor de hand. Regelmatige steekproefsgewijze controle op wie inzage heeft gehad in het patiëntendossier, gecombineerd met duidelijke en strak omlijnde gedragscodes betreffende de inzage én een zeer strikt handhavings- en sanctiebeleid zijn van belang om ook de Barbies zonder VIP-status bescherming te bieden tegen onbevoegde nieuwsgierigen.
Meer informatie
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Hanneke Frijlink, E: hanneke.frijlink@nysingh.nl | T: 026 357 57 81 | M: 06 12 39 38 79 of Wilco Nieuwenhuis, E: wilco.nieuwenhuis@nysingh.nl | T: 026 357 57 81 | M: 06 51 26 16 23.