De bestuursrechter kan, in zaken waarbij specifieke inhoudelijke kennis een rol speelt, een deskundige benoemen voor het instellen van een onderzoek op grond van artikel 8:47 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb).

De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (de Afdeling) schakelt zo nodig de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor Milieu en Ruimtelijke Ordening (StAB) in als deskundige bij geschillen over ruimtelijke ordening en milieu. Dit gebeurt bijvoorbeeld als zij behoefte heeft aan een beschrijving van de situatie ter plekke en inzicht nodig heeft in een technisch-inhoudelijke beoordeling van de feitelijke gevolgen van een besluit. Het deskundigenbericht van de StAB betrekt de Afdeling vervolgens bij de beoordeling van het geschil.

Gedragscode

Oude Gedragscode

Begin 2018 werd door de Afdeling de Gedragscode voor gerechtelijk deskundigen (de Gedragscode) vastgesteld met aanvullende regels. Een van die aanvullende regels hield in dat het voor de deskundige niet was toegestaan om een concept-deskundigenrapport naar partijen te sturen. Partijen kregen alleen de gelegenheid om schriftelijk een zienswijze bij de Afdeling in te dienen op een definitief deskundigenrapport. De plicht die gelegenheid te bieden vloeit overigens voort uit de Awb zelf (artikel 8:47, vijfde lid, Awb). Bovenop de wettelijke gegarandeerde mogelijkheid voor partijen om binnen vier weken op het definitieve deskundigenverslag te reageren via een zienswijze, bood de Afdeling geen gelegenheid om al in het stadium van een concept-rapport te reageren op de bevindingen. Het voornaamste argument om dat niet te doen was het beperken van vertraging. Juist in het omgevingsrecht is snelle duidelijkheid over de uitkomst van een geschil nodig.

Kritiek vanuit de rechtspraktijk

Vanuit de rechtspraktijk kwam de nodige kritiek op deze door de Afdeling gehanteerde Gedragscode. De werkwijze vormde een uitzondering op de gedragscode die de Centrale Raad van Beroep (CRvB), de gerechtshoven en de rechtbanken hanteren (Gedragscode 2012). Volgens deze Gedragscode 2012 zijn deskundigen namelijk wél verplicht partijen de gelegenheid te geven op een conceptverslag te reageren.

 

In een uitspraak van de Afdeling van 17 oktober 2018 oordeelde de Afdeling allereerst dat de afwijkende regeling voor de totstandkoming van de deskundigenberichten van de StAB in ieder geval geen strijd oplevert met het in artikel 6 van het EVRM gewaarborgde recht op een eerlijk proces. Verder gaf de Afdeling een inhoudelijke verklaring voor het hanteren van een afwijkende gedragscode. De Afdeling overwoog dat het bij de Afdeling om procedures van een andere aard gaat dan bij de andere bestuursrechters, omdat het in zaken in het omgevingsrecht veelal gaat om meerpartijengeschillen met wettelijke termijnen voor advisering en uitspraak, termijnen die bijvoorbeeld in sociale zekerheidszaken en belastingzaken niet gelden.

Gewijzigde Gedragscode

Met de per 1 januari 2020 gewijzigde Gedragscode voor het inschakelen van deskundigen lijkt de Afdeling echter gehoor te hebben geven aan de hierboven weergegeven kritiek en terug te komen op de door haar gegeven toelichting in de uitspraak van 17 oktober 2018.

 

De wijzigingen hebben betrekking op de artikelen 20 en 24 van de Gedragscode. De hoofdregel is nu dat de deskundige eerst een concept-verslag uitbrengt waarop partijen kunnen reageren. De deskundige verwerkt de reacties in het definitieve deskundigenverslag, waarbij hij gemotiveerd ingaat op de reacties, voor zover die betrekking hebben op de feiten, de onderzoeksmethode en de totstandkoming van het verslag.

 

Een uitzondering op deze hoofdregel geldt voor zaken waarop de Crisis- en herstelwet van toepassing is of wanneer de zaak versneld wordt behandeld (artikel 8:52 Awb). In die gevallen geeft behoud van voortgang van de gerechtelijke procedure kennelijk de doorslag. Maar buiten deze uitzonderingen geldt de nieuwe aanpak: partijen kunnen ook al op het concept-rapport van de StAB reageren.

 

Voor de praktijk een belangrijke wijziging. Het lijkt raadzaam om deze mogelijkheid actief te benutten als partijen zich niet kunnen vinden in de werkwijze van de deskundige of de weergave van de feiten. Dan hoeft discussie daarover de fase waarin het echt moet gaan om de beoordeling van de standpunten niet te belasten.

Meer informatie

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Folmer Helder, E: folmer.helder@nysingh.nl | T: 088 752 02 77 | M: 06 13 29 10 01.