Wat gebeurt er met leraren/docenten die thuis komen te zitten omdat de onderwijsinstelling moet sluiten?
Stel dat u als bestuurder besluit de school vanwege het coronavirus te sluiten of de school wordt van overheidswege gesloten. Wat betekent dat dan voor u als bestuurder en voor de voortgang van het onderwijs aan de leerlingen of studenten?
Vooropgesteld dient te worden dat de bestuurder niet zomaar eigenstandig kan besluiten tot sluiting van de school. Zonder advies van de GGD of besluit van de burgemeester moeten scholen (op grond van de bekostigingsvoorwaarden) onderwijs verzorgen.
Leerplichtwet
Alle leer- en kwalificatieplichtige leerlingen en studenten zijn verplicht hun school geregeld te bezoeken, tenzij sprake is van een vrijstelling in de zin van de Leerplichtwet.
Verhindering vanwege ziekte van de leerling of student is één van de vrijstellingsgronden. De leerling of student zal zich dan binnen twee dagen na het ontstaan van de verhindering ziek moeten melden bij de school (artikel 12 Leerplichtwet). Ook leer- en kwalificatieplichtige leerlingen en studenten die op advies van de Rijksoverheid of in overleg met de huisarts of GGD thuisblijven (bijvoorbeeld vanwege quarantaine) zijn vrijgesteld van de Leerplichtwet op deze grond of op grond van gewichtige omstandigheden (artikel 11 sub g Leerplichtwet). Daarnaast is de sluiting van de school (bijvoorbeeld vanwege het coronavirus) ook een vrijstellingsgrond.
Wel moet de school ervoor zorgen dat de gevolgen voor leerlingen en studenten zoveel als mogelijk beperkt wordt, waarover zo dadelijk meer.
Leerlingen en studenten die niet meer leer- of kwalificatieplichtig zijn, vallen niet onder de Leerplichtwet en kunnen zich ziekmelden conform het beleid van de school. Ook ingeval van quarantaine of sluiting van de school zal gehandeld moeten worden overeenkomstig het beleid van de school.
Houden ouders hun leer- of kwalificatieplichtige kinderen thuis zonder dat sprake is van een vrijstellingsgrond? Dan overtreden zij de Leerplichtwet en kan de Leerplichtambtenaar handhavend optreden. Met de gisterenavond door de Regering aangenomen motie lijken ouders (vooralsnog) tot en met 31 maart 2020 van een boete gevrijwaard te blijven.
Verplichte onderwijstijd
Als leerlingen of studenten de school niet kunnen/willen bezoeken of de school gesloten is vanwege het coronavirus kan de verplichte onderwijstijd in het geding komen.
PO
Binnen het PO geldt een urennorm voor de eerste vier schooljaren en voor de laatste vier schooljaren. Er is geen maximum aan het aantal uren onderwijs per dag. Basisscholen moeten echter wel rekening houden met de Regeling vaststelling schoolvakanties. Een schoolweek mag niet meer dan vijf dagen omvatten. Een tijdje naar school op zaterdag (naast het reguliere onderwijs), zoals vroeger gebruikelijk was, of het inkorten van de vakanties is dus niet mogelijk. Veel ruimte om te schuiven is er dan ook niet gelet op de strikte verdeling. Een andere invulling van het onderwijs (bijvoorbeeld zelfstudie vanuit huis of digitaal onderwijs) is daarbij, gelet op de leeftijd, lastig te organiseren. Mocht het tot een sluiting op last van de Overheid komen, dan hopen we dat er oog is voor deze gevolgen en nagedacht wordt over de effecten daarvan voor bijvoorbeeld de Eindtoets van alle groepen 8.
VO
Voor het VO geldt een urennorm voor de hele opleiding. Met dien verstande dat een leerling minimaal 189 dagen onderwijs per jaar moet ontvangen. Niet alleen lesuitval maar ook het laten vervallen van buitenschoolse activiteiten zoals stages en maatschappelijke projecten, die als onderwijstijd zijn aangemerkt, hebben daarop effect.
Daar waar normale lesuitval later in het schooljaar opgevangen kan worden, zal dat bij een langdurige sluiting van de school vanwege het coronavirus een stuk lastiger worden. Het organiseren van afstandsonderwijs kan een oplossing zijn om de onderwijstijd toch ingevuld te krijgen. U kunt er in ieder geval voor zorgen dat leerlingen verder kunnen met de lesstof, vragen kunnen stellen over de stof via bijvoorbeeld e-mail of in de tussentijd vanuit huis aan projecten (waarbij samenwerking op digitale wijze vormgegeven wordt) kunnen werken.
Daarnaast zou met de GMR besproken kunnen worden om het aantal vrij in te vullen roostervrije dagen (maximaal 12 per jaar) te laten vervallen en/of in volgende schooljaren te beperken. Daarmee kunt u mogelijk iets winnen, maar dit biedt niet genoeg ruimte voor een langdurige sluiting.
MBO
Voor het MBO geldt, afhankelijk van de leerweg en de duur van de opleiding, een urennorm per opleiding. Deze urennorm heeft zowel betrekking op de opleiding als geheel, als op begeleide onderwijsuren en beroepspraktijkvorming.
Daar waar normale lesuitval later in het schooljaar opgevangen kan worden, zal dat bij een langdurige sluiting van de school vanwege het coronavirus een stuk lastiger worden. Het organiseren van afstandsonderwijs kan een oplossing zijn, mits daarbij wordt voldaan aan de voorwaarden die worden gesteld aan begeleide onderwijsuren. Concreet kunt u ervoor zorgen dat studenten (begeleid) verder kunnen met de lesstof, lesstof digitaal wordt aangeboden, studenten vragen kunnen stellen over de stof via bijvoorbeeld e-mail en in de tussentijd (begeleid) vanuit huis aan projecten kunnen werken. Als (ook) de beroepspraktijkvorming niet meer kan worden verricht vanwege het coronavirus, lijkt het onvermijdelijk dat dit op een later moment moet worden ingehaald.
HBO en universiteiten
Er bestaan geen wettelijke voorschriften voor het aantal contacturen in het hoger onderwijs. Universiteiten en hogescholen mogen zelf bepalen hoe zij het onderwijs inrichten. Dit geeft hen meer flexibiliteit om de gevolgen van het coronavirus het hoofd te bieden, doch laat onverlet dat de studielast voor een studiejaar 60 studiepunten (gelijk aan 1.680 uren studie) blijft bedragen. Niettemin zullen ook HBO-instellingen en universiteiten maatregelen moeten treffen om studievertraging te voorkomen, bijvoorbeeld door middel van onderwijs op afstand/digitaal onderwijs zoals de Regering gisteren adviseerde. Voor het contactonderwijs zal dit veelal voldoende mogelijkheden bieden om het onderwijs te continueren; voor (hbo-)stages ligt dat natuurlijk anders (zie ook hiervoor met betrekking tot het MBO).
Examens en toetsen
Als leerlingen of studenten vanwege het coronavirus niet kunnen deelnemen aan examens of toetsen, dienen scholen in beginsel te handelen zoals gebruikelijk in geval van ziekte of overmacht. Dit betekent veelal dat de leerlingen of studenten in de gelegenheid moeten worden gesteld om het examen of de toets op een later moment in te halen.
Het is de vraag of dit ook reëel is als examens of toetsen vanwege het coronavirus (collectief) gedurende een langere periode niet gemaakt kunnen worden (bijvoorbeeld wegens de sluiting van een school) en de overgang of studievoortgang in het geding komt. Niet ondenkbaar is dat er alsdan andere maatregelen getroffen kunnen worden, zoals een (gedeeltelijke) vrijstelling of een maatwerkoplossing.
Hoe ver reikt de zorgplicht van de school bij het aanbieden van vervangend onderwijs?
Of scholen ook gehouden kunnen worden op een andere wijze onderwijs aan te bieden als de school niet is gesloten is de vraag. Enige coulance zou, gelet op de zeer uitzonderlijke omstandigheden, wel aan te bevelen zijn.
Studenten in het buitenland
Het is afhankelijk van de plaats waar de leerling of student in het buitenland onderwijs geniet of stage loopt of hij/zij terug moet keren naar Nederland. Leerlingen en studenten die zich in besmette gebieden bevinden, moeten de lokale maatregelen volgen. Het kan zijn dat deze leerlingen en studenten niet mogen reizen. Is dat niet het geval, dan is de afweging om terug te keren door leerlingen en studenten zelf te maken, eventueel in afstemming met de school. Mochten leerlingen of studenten naar Nederland afreizen, dan is goede voorlichting belangrijk (zie www.rivm.nl/covid19).
Wat gebeurt er met leraren/docenten die thuis komen te zitten omdat de onderwijsinstelling moet sluiten?
Voor de leraren/docenten en het overige personeel is het overmacht dat zij niet op school hun werk kunnen doen. Het salaris moet daarom wél doorbetaald worden. U kunt van uw personeel wel vragen de werktijd op een andere manier in te zetten ten behoeve van de school. Meer weten wat u als werkgever wel en niet kunt doen? Lees de Nysingh alert ‘Wat betekent het coronavirus voor u en uw werknemers?
Dit blog werd mede geschreven door mr. Johanneke Bos. Johanneke was bij Nysingh werkzaam van 2001 t/m 2022.