Tijdelijke Wet Transparantie Turboliquidatie aangenomen

De Eerste Kamer heeft dit wetsvoorstel op 14 maart 2023 als hamerstuk afgedaan. De wet vervalt na twee jaren, tenzij er een voornemen is om de maatregelen uit deze wet permanent in te voeren. De verwachting is dat deze wet 1 juli 2023 in werking treedt.

Turboliquidatie is de benaming, die is gegeven aan de ontbindingswijze als bedoeld in artikel 2:19 lid 4 BW: wanneer een rechtspersoon ten tijde van ontbinding geen bate(n) heeft, houdt deze alsdan op te bestaan. Er kunnen dan nog wel schulden bestaan.

De regeling biedt in de praktijk ruimte aan bestuurders om alle baten, die er binnen de rechtspersoon zijn, te gelde te maken en met de opbrengst daarvan de schulden zoveel mogelijk af te lossen. Op deze wijze kan de rechtspersoon betrekkelijk snel en eenvoudig worden beëindigd.

Misbruik van de turboliquidatie-regeling

In de loop der jaren is echter de zorg opgekomen dat de turboliquidatie-regeling zich te eenvoudig leent voor misbruik. Een turboliquidatie leidt er immers toe dat een rechtspersoon automatisch wordt beëindigd als deze op het tijdstip van de ontbinding geen enkele baten meer heeft. Dit automatische gevolg kan ertoe leiden dat malafide bestuurders toewerken naar een situatie waarin baten ontbreken op het moment van ontbinding. Bij een turboliquidatie houdt de rechtspersoon op te bestaan, zonder verantwoording te hoeven afleggen over de oorzaak van het ontbreken van baten en de wijze waarop in de periode voorafgaand aan de beëindiging de baten, die er nog wel binnen de rechtspersoon waren, te gelde zijn gemaakt. Ook hoeft geen verantwoording te worden afgelegd over hoe de opbrengst is gebruikt om schulden af te lossen. De schuldeisers kunnen daardoor niet nagaan of de bestuurders van de rechtspersoon enig verwijt valt te maken over het onbetaald blijven van de vorderingen. Ook valt moeilijk te achterhalen of sprake is geweest van frauduleus of onrechtmatig handelen van de bestuurders. Het bestuur hoeft bij een turboliquidatie over het laatste boekjaar namelijk geen jaarrekening op te maken en zij hoeft geen rekening en verantwoording af te leggen over de staat van baten en lasten. Het handelen van het bestuur wordt bij een turboliquidatie dus niet getoetst.

Bij een faillissement wordt het handelen van het bestuur getoetst door een curator. De Hoge Raad heeft evenwel in zijn arrest van 18 december 2015 (ECLI:NL:HR:2015:3636) geoordeeld dat het bestuur, in het geval een B.V. over (nagenoeg) geen baten, maar wel schulden beschikt, de weg van artikel 2:19 BW dient te bewandelen in plaats van aangifte tot eigen faillietverklaring te doen. De Hoge Raad lijkt hier aan te geven dat een B.V. met slechts schulden via een turboliquidatie dient te verdwijnen. In deze situatie kan een eigen aangifte tot faillietverklaring misbruik van bevoegdheid opleveren, aldus de Hoge Raad. Enerzijds omdat een curator dan wordt opgezadeld met enkel kosten en anderzijds het doel van een faillissement niet wordt gediend. Het doel van een faillissement is immers het verdelen van het vermogen onder de gezamenlijke schuldeisers. In de beschreven situatie is er geen vermogen te verdelen.

Nadien nam het aantal ontbindingen zonder baten als gevolg van een ontbindingsbesluit steeds meer toe. In de jaren 2019 tot en met 2021 hebben volgens de Kamer van Koophandel achtereenvolgens 39.986, 38.024 en 41.039 turboliquidaties plaatsgevonden. In 2022 ging het tot en met medio december om 36.456 turboliquidaties.

Bij een turboliquidatie worden schuldeisers dus geconfronteerd met een schuldenaar die opeens niet meer bestaat. Wat voor mogelijkheden heeft een schuldeiser dan om aan te tonen dat er op onrechtmatige of – mogelijk – malafide wijze gebruik is gemaakt van de mogelijkheid van een turboliquidatie?

Bestuurdersaansprakelijkheid en turboliquidatie

Op grond van artikel 2:19 lid 5 BW blijft een vennootschap nog voortbestaan als er nog een bate is. De wet bepaalt dat een B.V., die is opgehouden te bestaan, kan herleven om haar vermogen te vereffenen. Dan moet dus wel een bate worden aangetoond, anders valt er niets te vereffenen. Een schuldeiser kan dan een procedure starten bij de rechtbank, waarbij zij dan het bestaan van een bate dient aan te tonen. Dat is een lastige bewijslast. Ingevolge art. 2:24 lid 4 BW behoren de schuldeisers namelijk niet tot de kring van belanghebbenden aan wie de bevoegdheid tot raadpleging van de administratie van de verdwenen B.V. toekomt. Dat bemoeilijkt het overwegen en ondernemen van juridische stappen. Schuldeisers beschikken veelal niet over de informatie die zij nodig hebben om een bate aan te tonen. Dit speelt niet alleen in gevallen waarin er mogelijk sprake is van frauduleus handelen, maar ook bij onrechtmatig handelen, waarmee schuldeisers worden benadeeld. De heersende opvatting in de jurisprudentie is dat, als er een turboliquidatie wordt uitgevoerd terwijl er nog baten zijn, dit een ernstig verwijt oplevert van het bestuur van de betreffende B.V. Dat is daarmee een grond voor bestuurdersaansprakelijkheid.

Het bestaan van een bate wordt in de rechtspraak overigens ruim uitgelegd. Een groot aantal rechtbanken en hoven is van oordeel dat een mogelijke vordering op grond van onder meer bestuurdersaansprakelijkheid ingevolge artikel 2: 248 BW ook een potentiële bate is, die tot herleving kan leiden en direct het faillissement tot gevolg heeft.

Een schuldeiser staat bij een turboliquidatie dus vaak met lege handen omdat het voor hem erg lastig is om een mogelijke bate aan te tonen.

Bescherming schuldeisers bij turboliquidatie

Om schuldeisers in dit soort situaties beter te beschermen is de “Tijdelijke Wet Transparantie Turboliquidatie” aangenomen. De Tijdelijke Wet Transparantie Turboliquidatie bevat een verplichting voor het bestuur om binnen 14 dagen na de turboliquidatie een aantal stukken openbaar te maken door deze te deponeren bij de Kamer van Koophandel. Dit betreffen stukken waarin het bestuur financiële verantwoording aflegt. Het gaat onder meer om een balans en een staat van baten en lasten met betrekking tot het boekjaar waarin de rechtspersoon is ontbonden en het voorgaande boekjaar, als er op het moment van ontbinding over dat jaar nog geen jaarrekening openbaar is gemaakt. Ook dient het bestuur een beschrijving van de oorzaken van het ontbreken van baten, op het moment van de ontbinding, te deponeren alsmede een beschrijving van de wijze waarop de baten te gelde zijn gemaakt en de opbrengsten zijn verdeeld. Hierbij dienen tevens de redenen te worden vermeld waarom een schuldeiser of schuldeisers geheel of gedeeltelijk onbetaald zijn gebleven.

Er wordt verwacht dat van deze nieuwe regeling een preventieve werking uit zal gaan, waardoor misbruik wordt voorkomen. Bovendien stelt de deponeringsverplichting van voornoemde stukken en (in geval van verzuim) het inzagerecht de schuldeisers beter in staat om voor hun rechten op te komen. Voor schuldeisers is het van belang om te kunnen controleren of de turboliquidatie op rechtmatige wijze is toegepast. Als onregelmatigheden aan het licht komen, of vermoedens daarover, kan dit betekenen dat er toch baten of verhaalsmogelijkheden zijn en dat hun vordering (al dan niet gedeeltelijk) kan worden voldaan

Tijdelijke Wet Transparantie Turboliquidatie

Deze Tijdelijke Wet Transparantie Turboliquidatie kan dus bewerkstellingen dat schuldeisers een antwoord krijgen op vragen zoals: voor welk bedrag zijn de voorraden of andere activa verkocht en wat was de totale schuldenpositie. Een schuldeiser kan dan beter beoordelen of hij mogelijk nog aanspraak had kunnen maken op betaling van (een deel van) haar vordering en of verdere actie zinvol is. Schuldeisers worden hierdoor ook beter in staat gesteld om in een eventuele procedure aan de op hen rustende bewijslast te voldoen.

Echter, als het bestuur van een B.V. die is opgehouden te bestaan door een turboliquidatie, kwaad wil (lees: frauderen) dan zal zij niet de juiste bedragen vermelden in de financiële verantwoording, die ingevolge de Tijdelijke Wet Transparantie Turboliquidatie verlangt wordt. Een schuldeiser schiet er dan nog niet zo heel veel mee op. Dan is deze tijdelijke wet enkel een doekje voor het bloeden.

Meer informatie

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met één van onze specialisten Faillissementsrecht.