In de afgelopen jaren is het aantal klachten en procedures van ouders en/of leerlingen tegen scholen fors toegenomen.

Lang niet altijd zonder succes. Niet al deze klachten en procedures zijn te voorkomen, wel kunnen schoolbesturen veel doen om het aantal tot een minimum te beperken of om in elk geval zo goed mogelijk beslagen ten ijs te komen.

 

Klagen kan op veel manieren. Ouders en/of leerlingen kunnen hun beklag doen bij de leraar, de directeur of het bestuur. Ook kunnen zij een officiële klacht indienen bij de klachtencommissie over bijvoorbeeld het gedrag, het handelen of het nalaten van het schoolbestuur en/of het personeel. Ouders en/of leerlingen kunnen daarnaast in specifieke gevallen intern bij de school of bij een externe commissie een bezwaar indienen of een geschil aanhangig maken tegen besluiten van de school. Ook kunnen ouders en/of leerlingen een gerechtelijke procedure starten naar aanleiding van het vermeende handelen of nalaten van een school. Tot slot kunnen zij zich wenden tot bijvoorbeeld de Kinderombudsman en in specifieke gevallen tot de Inspectie van het Onderwijs en het College voor de Rechten van de Mens.

 

Elke school in het primair en voortgezet onderwijs en het speciaal onderwijs dient te beschikken over een klachtenregeling. Vanaf 1 augustus 2017 geldt deze verplichting ook voor instellingen in het middelbaar beroepsonderwijs. De klachtenregeling dient, kort samengevat, te voorzien in de instelling van, of aansluiting bij, een interne en/of externe klachtencommissie. Daarbij moeten ook de procedure en de werkwijze van degelijke commissie(s) beschreven worden. Het (ook) voorzien in een interne klachtencommissie heeft als voordeel dat het tijdsverloop en de kosten veelal beperkt blijven. Zo’n commissie heeft bovendien kennis van de school en er is meer ruimte voor het streven naar een echte oplossing tussen partijen.

Toename klachten en procedures tegen scholen

In de afgelopen jaren is het aantal klachten en procedures tegen scholen fors toegenomen. Deze ontwikkeling lijkt onder meer te kunnen worden verklaard door de verjuridisering van de samenleving, het mondiger worden van ouders en leerlingen en de bekendheid met de mogelijkheden om klachten en procedures aanhangig te maken. Zaken tegen een school worden in de media vaak breed uitgemeten. Denk aan de vordering van een ouder tot schadevergoeding voor het missen van de klassenfoto door diens kinderen, de vordering van een leerling tot aanpassing van het cijfer voor het eindexamen Frans en de vordering van een ouder tot schadevergoeding voor letsel van diens kind na een gymongeval.

Voor de goede orde, op zichzelf is er niets mis met het feit dat ouders en leerlingen mondiger worden en zich bewust zijn van de verschillende mogelijkheden. Dit vergt echter wel een andere aanpak van scholen.

Klachten en procedures tegen scholen zijn er in vele soorten en maten. De meest voorkomende hebben betrekking op:

  • de communicatie (o.a. gebrekkige communicatie, informatievoorziening aan gescheiden ouders en verschillende verwachtingen);
  • de pedagogische en didactische begeleiding (o.a. feitelijke begeleiding, passend onderwijs, rapportages en adviezen);
  • de veiligheid en het welzijn (o.a. intimidatie, mishandeling, pesten, discriminatie, onveilig schoolklimaat en gebrekkige informatieverstrekking dienaangaande);
  • het optreden tegen leerlingen/ouders (o.a. fysiek optreden, sancties/straf, schorsing en verwijdering);
  • de schoolorganisatie (o.a. toelating, groepsindeling, toetsing, bevordering, schooladvies, kwaliteit onderwijs en leerplicht);
  • de klachtbehandeling.

Voorkomen van klachten en procedures

De toename van het aantal klachten en procedures vergt een meer professionele aanpak van scholen. Deze aanpak is op zichzelf niet baanbrekend, maar de praktijk leert toch dat schoolbesturen hier veelal niet dan wel te weinig alert op zijn, met alle gevolgen van dien. Veel klachten en procedures kunnen voorkomen worden door duidelijke en begrijpelijke regels en sancties te stellen en procedures te hanteren voor ouders en leerlingen. Gedacht kan worden aan de regels in de schoolgids of de onderwijsovereenkomst, maar ook aan de inhoud van meer specifieke regelingen over bijvoorbeeld toelating, schorsing en verwijdering, informatievoorziening, pesten en klachtbehandeling. Daarbij is het overigens wel zaak om de inhoud van deze regels en procedures steeds actueel te houden. Dit is nog niet altijd eenvoudig, gelet op de vrijwel continu veranderende onderwijswetgeving en nieuwe inzichten uit de jurisprudentie. Om die reden verdient het aanbeveling om deze regels en procedures met enige regelmaat tegen het licht te (laten) houden. Actuele, duidelijke en begrijpelijke regels en procedures hebben is één.

 

Vervolgens dienen deze ook adequaat te worden bekendgemaakt aan de ouders en leerlingen en te worden toegepast en nageleefd door het personeel van de school. De ervaring leert echter dat ouders en leerlingen, maar ook het personeel van de school veelal niet of onvoldoende op de hoogte zijn van de inhoud van deze regels en procedures. Terwijl dit juist cruciaal is. Bekendheid met de regels en procedures vergroot bij ouders en leerlingen het begrip voor het handelen en de genomen beslissingen door de school. Ook het personeel van de school moet goed bekend zijn met de regels en procedures, zij zijn immers degenen die ernaar moeten handelen en het (eerste) aanspreekpunt zijn. Het verdient daarom aanbeveling om met enige regelmaat met alle betrokkenen te spreken over de bestaande en gewijzigde regels en procedures. Daarnaast is het goed om het personeel ook op dit vlak te laten scholen, zodat een en ander wordt ingebed in de organisatie en er ook echt naar wordt gehandeld. Dit is des te belangrijker omdat commissies en rechters strikt toezien op de naleving van de (eigen) regels en procedures. Besluiten waar inhoudelijk niets op aan te merken valt, kunnen alsnog onderuitgaan, of een klacht kan alsnog gegrond worden verklaard, als dit niet het geval is. Dit is zonde en kan vrij eenvoudig worden voorkomen.

 

Vooral geldt dat met een goed gesprek de ergste kou veelal uit de lucht kan worden genomen. Problemen blijven niet doorsudderen, escalatie wordt voorkomen. Een gebrekkige communicatie kan de school door een commissie of rechter worden verweten. Dit gesprek vindt in eerste instantie plaats op het niveau waarop de problemen zich voordoen. Mocht dit niet tot een oplossing leiden, dan kan worden opgeschaald naar een hoger niveau, bijvoorbeeld met de schooldirecteur of het schoolbestuur. Ook kan het in sommige gevallen zinvol zijn om een (onafhankelijke) derde te betrekken bij een gesprek, bijvoorbeeld een vertrouwenspersoon of een onderwijsconsulent. In alle gevallen verdient het aanbeveling om de inhoud van gesprekken schriftelijk vast te leggen, te bevestigen aan alle gesprekspartners en te bewaren in het leerlingdossier.

Toch een klacht of procedure

En als er dan toch een klacht of procedure volgt, dan is dat ook niet onoverkomelijk, zeker niet als bovenstaande aanpak is gehanteerd. Het verdient dan wel aanbeveling om tijdig juridisch advies of bijstand in te winnen. Een opgebouwd dossier kan dan ook echt optimaal worden benut.

 

Bovenstaand artikel is gepubliceerd in Schoolmanagement Totaal