Wegbeheerdersaansprakelijkheid blijft de gemoederen bezighouden. Er verschijnt regelmatig rechtspraak over dit onderwerp. In deze bijdrage passeren drie recente uitspraken van lagere rechters de revue, waarbij steeds de vraag centraal staat of de openbare weg gebrekkig is en zo ja, wie daarvoor dan verantwoordelijk is.
De wegbeheerder moet ervoor zorgen dat de toestand van de weg de veiligheid van personen en zaken niet in gevaar brengt. Om de kwaliteit van de wegen te waarborgen, worden regelmatig controles en wegwerkzaamheden uitgevoerd. Desondanks komen op de openbare weg geregeld ongelukken voor waarbij een weggebruiker schade lijdt. Wanneer een ongeluk is veroorzaakt door een gebrek aan een openbare weg, kan het zijn dat de overheid daarvoor aansprakelijk is.
Aansprakelijkheid op grond van artikel 6:174 BW
Artikel 6:174 van het Burgerlijk Wetboek (BW) bepaalt dat de wegbeheerder aansprakelijk is voor de schade die is ontstaan als gevolg van een gebrekkige staat van de weg. Daarvan is sprake als de weg niet voldoet aan de eisen die daaraan in de gegeven omstandigheden mogen worden gesteld. Voor het beantwoorden van de vraag of een weg aan deze eisen voldoet, wordt beoordeeld of de weg – naar objectieve maatstaven bezien – gelet op het te verwachten gebruik of de bestemming daarvan en met het oog op voorkoming van gevaar voor personen en zaken, deugdelijk is. Hierbij is tevens van belang hoe groot de kans op verwezenlijking van het gevaar is en welke onderhouds- en veiligheidsmaatregelen mogelijk en redelijkerwijs van de wegbeheerder te vergen zijn (HR 17 december 2010, ECLI:NL:HR:2010:BN6236 (Wilnis)).
Aan de hand van deze maatstaf kwam het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden in zijn arrest van 29 september 2020 (ECLI:NL:GHARL:2020:7814) tot de conclusie dat de gemeente aansprakelijk was voor de schade van een vrouw die met haar elektrische fiets ten val was gekomen, doordat haar fietsband in een drie centimeter brede gleuf in een bocht van het fietspad terechtkwam. Het hof stelde vast dat de gleuf volgens de CROW-richtlijnen te breed en daarmee onveilig was, dat deze lag in de binnenbocht, op 30 centimeter van de betonband, en dat de kans dat daar fietsers rijden tamelijk groot is. Het hof oordeelde dat het fietspad, in het bijzonder gelet op het intensieve gebruik ervan, vanwege de aanwezigheid van de te brede gleuf waarin een fietser makkelijk kan blijven steken, gebrekkig was.
Aansprakelijkheid voor voorwerpen op, naast of boven de weg
Onder de openbare weg in de zin van artikel 6:174 BW wordt begrepen het weglichaam en de weguitrusting. Het weglichaam bestaat uit het geheel van constructieve onderdelen dat aan de weg de nodige stabiliteit verleent, waaronder in ieder geval de verharde ondergrond. De weguitrusting bestaat uit voorwerpen die op, naast of boven de verkeersbaan zijn aangebracht en die dienen ter inrichting van de verkeersbaan voor het verkeersgebruik (zoals vangrails en lichtmasten) of anderszins ten dienste van het verkeer staan (zoals verkeersborden en verkeerslichten).
Een gebrek in de weguitrusting kan een gebrekkige staat van de weg opleveren waarvoor de wegbeheerder aansprakelijk is. Dit is onlangs bevestigd in een uitspraak van de rechtbank Oost-Brabant van 28 juli 2020 (ECLI:NL:RBOBR:2020:5006), waarbij het ging om een fietser die tegen een verkeersbord botste dat langs het fietspad stond. De gemeente was hiervoor aansprakelijk, omdat het verkeersbord lager hing dan volgens wettelijke normen was voorgeschreven.
De aansprakelijkheid voor voorwerpen op, naast of boven de weg is beperkt tot voorwerpen die samenhangen met de verkeersfunctie van de openbare weg. Andere voorwerpen die aanwezig kunnen zijn op, naast of boven de weg (zoals olie, bladeren, wrakstukken en sneeuw), kunnen weliswaar een gevaar scheppen voor de veiligheid, maar behoren niet tot de weguitrusting en vormen dus geen gebrek in de zin van artikel 6:174 BW.
Aansprakelijkheid op grond van artikel 6:162 BW
De wegbeheerder kan alsnog wel aansprakelijk zijn voor schade die is ontstaan door voorwerpen die niet behoren tot de weguitrusting. Naast de aansprakelijkheid op grond van artikel 6:174 BW, kan een wegbeheerder namelijk aansprakelijk zijn voor ongelukken op de openbare weg op grond van artikel 6:162 BW (‘onrechtmatige daad’). Daarvan kan bijvoorbeeld sprake zijn als de wegbeheerder een gevaarlijke situatie waarvan hij kennis heeft te lang laat voortbestaan.
Aansprakelijkheid voor fouten van derden
De aansprakelijkheid van de gemeente als wegbeheerder kan zich tevens uitstrekken tot ongelukken die zijn ontstaan als gevolg van een fout van een derde die in opdracht van de gemeente wegwerkzaamheden heeft uitgevoerd. Zo blijkt uit een recente uitspraak van de rechtbank Oost-Brabant van 14 oktober 2020 (ECLI:NL:RBOBR:2020:4978), waarbij het ging om een aanrijding tussen een fietser en een snorfietser, die was ontstaan door een verkeerd aangegeven verkeerssituatie. De door de gemeente ingeschakelde aannemer had verzuimd bebording te plaatsen om het verkeer op het fietspad na het passeren van de wegwerkzaamheden weer naar de eigen rijbaan aan de overkant van de weg te verwijzen. De snorfietser reed daardoor langer dan nodig op de verkeerde weghelft en kwam in botsing met een tegemoetkomende fietser die wel op de juiste weghelft reed.
De rechtbank oordeelde dat de gemeente – naast de aannemer – hoofdelijk aansprakelijk was voor de schade van de verongelukte weggebruikers, omdat het plaatsen van voldoende/juiste bebording voor het regelen van het verkeer en het waarborgen van de verkeersveiligheid, in het algemeen onderdeel is van de uitoefening van een overheidstaak. Wanneer een aannemer ter uitoefening van een overheidstaak optreedt, hebben zijn gedragingen volgens de rechtbank in het maatschappelijk verkeer in het algemeen te gelden als gedragingen van het betreffende overheidslichaam. Het verzuim van de aannemer om de juiste bebording te plaatsen, gold daarom volgens de rechtbank als onjuist handelen/nalaten van de gemeente zelf.
Meer weten over de aansprakelijkheid van gemeentes als wegbeheerder?
Heeft u als overheidsinstantie te maken met wegbeheerdersaansprakelijkheid of wilt u meer weten over dit onderwerp? Neem dan contact op met ons team Overheidsaansprakelijkheid. Wij staan klaar om u te adviseren.