Verslag verdiepingscursus ‘Privacy in het sociaal domein’

Tijdens deze cursus zijn Carola van Andel en Maarten van Nijendaal aan de hand van een casus uitvoerig ingegaan op de wettelijke regels rond gegevensverwerking in het sociaal domein, de toestemmingsproblematiek en de mogelijkheden voor integraal werken. Daarnaast zijn er diverse praktijkvoorbeelden met een groep enthousiaste deelnemers besproken.

Wettelijk kader gegevensverwerking

Zowel de Wmo als de Jeugdwet bevatten specifieke regels die betrekking hebben op de verwerking van persoonsgegevens. Niet de regels van de AVG, maar de Wmo en de Jeugdwet bepalen in grote mate welke persoonsgegevens in de uitvoering van die wetten verwerkt mogen worden. Zo mogen gemeenten bij de uitvoering van de Wmo enkel persoonsgegevens verwerken voor zover de Wmo in een wettelijke grondslag voorziet.

Daarnaast is in de Wmo per individuele partij uitvoerig geregeld aan welke partij(en) en onder welke voorwaarden zij persoonsgegevens mogen verstrekken. Aan gemeenten mogen op grond van de Wmo individuele cliëntgegevens worden verstrekt, voor zover dat noodzakelijk is voor het uitvoeren van de wettelijke taken. Gemeenten mogen ook – voor zover aan de in de Wmo gestelde voorwaarden is voldaan – persoonsgegevens verstrekken aan de aanbieder van maatwerkvoorzieningen, het CAK, de SVB en toezichthoudende ambtenaren.

Verder bevat de Wmo bepalingen over de rechten van betrokkene op het gebied van informatie en inzage, de bewaartermijn en de vernietiging van het dossier.

Toestemmingsproblematiek

Er zijn drie verschillende soorten toestemming die onderscheiden kunnen worden. De eerste variant is de toestemming als grondslag voor het verwerken van persoonsgegevens. Uit Toestemmingsrapport Autoriteit Persoonsgegevens (AP) blijkt dat hier (zeer) terughoudend mee om moet worden gegaan in het Sociaal Domein. Deze toestemming moet namelijk vrij, specifiek, geïnformeerd, ondubbelzinnig en actief gegeven zijn.

Vooral het vereiste van ‘vrij’ is een struikelblok in de verhouding tussen overheid en burger. Dit houdt in dat de betrokkene vrij is zijn toestemming te weigeren, zonder dat hier negatieve gevolgen aan verbonden zijn. Daarom is het erg lastig de toestemming als grondslag voor verwerking van persoonsgegevens te gebruiken in het Sociaal Domein. Bovendien is het voor de meeste verwerkingen ook een onjuist uitgangspunt, omdat voor deze verwerkingen andere grondslagen aanwezig zijn, zoals wettelijke plicht, publieke taak of uitvoering van een overeenkomst.

Indien toestemming ondanks het voorgaande wel als grondslag gebruikt zou worden, moet onderbouwd worden waarom sprake is van een vrije, specifieke en geïnformeerde toestemming. Naast toestemming als grondslag zijn als andere vormen van toestemming te onderscheiden de toestemming om het beroepsgeheim te doorbreken (persoonsgegevens delen met derden) of als instemming met de hulpverlening.

Hoe kan ik integraal werken binnen verschillende domeinen?

Gegevens van een bepaald domein mag u niet voor een integrale aanpak op de hulpverlening zonder meer ook in een ander domein gebruiken. De afzonderlijke wetten in het sociaal domein regelen geen integrale uitvoering van deze wetten. In sommige gevallen is het mogelijk dat u gegevens uit het ene domein gebruikt voor het andere domein. Voor elke verwerking moet u dan wel kijken of er een grondslag uit artikel 6 van de AVG van toepassing is voor gebruik in het andere domein.

Omdat een overkoepelende wettelijke regeling ontbreekt, is het uitwisselen van gegevens tussen domeinen voor een integrale aanpak van problemen dus ingewikkeld. Steeds zal voor de verwerking van de gegevens in het andere domein een grondslag gevonden moeten worden. Een dergelijke grondslag vinden we bijvoorbeeld in artikel 5.1.1 lid 4 van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Hieruit blijkt dat het college bevoegd is persoonsgegevens te verwerken die verkregen zijn ten behoeve van de uitvoering van taken die op grond van bijvoorbeeld de Jeugdwet en de Participatiewet aan haar opgedragen zijn. Dit mag echter alleen als de betrokkene hier uitdrukkelijke toestemming voor heeft gegeven.

Meer weten?

Heeft u vragen of wilt u meer weten over andere privacy aspecten, neem dan gerust contact op met het team Overheid & Privacy, Carola van Andel, E: carola.vanandel@nysingh.nl | T: 088 752 02 37 | M: 06 13 00 45 93 of Maarten van Nijendaal, E: maarten.vannijendaal@nysingh.nl | T: 088 752 02 37 | M: 06 22 17 66 54.