‘Goed verpacht, beter beheerd’. Onder die naam is een rapport verschenen met daarin de resultaten van het onderzoek naar de mogelijkheden om de bodems van pachtgronden duurzaam te beheren. Wat zijn de mogelijkheden om de kwaliteit van de Nederlandse landbouwgrond te borgen via afspraken in de pachtovereenkomst? Dat hebben wetenschappers van Wageningen University & Research en Stichting Milieukeur in opdracht van het Rijksvastgoed bedrijf onderzocht.

Duurzaam beheer en het huidige pachtrecht

Veel landbouwbodems in Nederland gaan in kwaliteit achteruit. Demissionair Minister Schouten streeft naar een duurzaam beheer van alle landbouwgronden in 2030. Het huidige pachtstelsel is echter nog niet goed ingericht op duurzaam bodembeheer en de daarvoor benodigde landbouwpraktijken. Onderzocht is in hoeverre het pachtstelsel toestaat dat verpachter en pachter afspraken hierover maken in de pachtovereenkomst.

Resultaten onderzoek

Het rapport brengt de maatregelen in beeld die boeren kunnen treffen om hun pachtgronden duurzaam te beheren en welke van deze maatregelen via de pachtovereenkomst kunnen worden afgedwongen. De wettelijke mogelijkheden daartoe hangen sterk af van het type pachtovereenkomst. Om (meer) afspraken te kunnen opnemen over bodemkwaliteitsmaatregelen in nieuw af te sluiten pachtovereenkomsten, worden in het rapport aanbevelingen gedaan voor aanpassing van de pachtwetgeving. Daarnaast doen de onderzoekers suggesties voor verduurzaming van het agrarisch beheer via generieke wetgeving en via privaatrechtelijke beheerovereenkomsten in aanvulling op de pachtovereenkomsten.

Bestaande pachtovereenkomsten

Het huidige pachtstelsel biedt niet de mogelijkheid om een bestaande reguliere pachtovereenkomst tussentijds open te breken om daarin alsnog voorwaarden voor duurzaam bodembeheer op te nemen. Dat is natuurlijk anders indien verpachter en pachter het daarover met elkaar eens zijn. Weliswaar kan de verpachter om herziening vragen van ‘andere bepalingen dan met betrekking tot de tegenprestatie’, maar dat biedt geen mogelijkheid om de pachter verplichtingen op te leggen waarover niets is overeengekomen.

Wat wellicht wel mogelijk is, is dat de verpachter de pachtovereenkomst tegen het eind van de looptijd opzegt vanwege het niet instemmen door de pachter met een redelijk aanbod tot het aangaan van een nieuwe pachtovereenkomst. Het is echter niet zeker of de Grondkamers een opzegging om die reden (steeds) toelaatbaar achten.

Nieuwe pachtovereenkomsten

In hoeverre het mogelijk is om bepalingen voor duurzaam bodembeheer in nieuwe pachtovereenkomsten op te nemen, hangt af van de vraag of het reguliere of geliberaliseerde pacht betreft.

De onderzoekers concluderen dat de reguliere pachtovereenkomst geen opties biedt voor het opnemen van voorwaarden voor bodembeheer. In nieuwe geliberaliseerde pachtovereenkomsten kunnen voorschriften worden opgenomen over het bouwplan, de bemesting en het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Ook kan worden vastgelegd dat de pachter het beheer van de gepachte grond uitvoert conform bepaalde certificaten. Wel moeten de voorschriften binnen de toetsingsnormen van de Grondkamer vallen.

Duurzaam bodembeheer in de geliberaliseerde pachtovereenkomst

Het onderzoek noemt een vijftal specifieke maatregelen die geschikt zijn om opgenomen te worden in geliberaliseerde pachtovereenkomsten. Deze bevorderen de bodemkwaliteit én vallen – omdat zij geen grote investeringen van de pachter vragen – binnen de toetsingsnormen van de Grondkamer:

  1. Toepassing van organische of ruige mest;
  2. Verlaging van bandenspanning (onder 1 bar) en de wiellast (onder 3 ton);
  3. Het voorschrijven van rustgewassen;
  4. Het toepassen van biologische onkruidbestrijding; en/of
  5. Actief biologisch randenbeheer.

Herziening pachtstelsel

Hoewel demissionair Minister Schouten het pachtstelsel beschouwt als één van de instrumenten om duurzaam bodembeheer te stimuleren, is het tot een herziening van het pachtstelsel nog altijd niet gekomen. De gedachte is dat partijen meer vrijheid moeten krijgen om aanvullende voorschriften in de pachtovereenkomst op te nemen. In afwachting van de wetswijziging zijn partijen vooralsnog echter gebonden aan de hiervoor beschreven kaders van de bestaande wet- en regelgeving.