Kan ik of mijn handelsrelatie een beroep doen op overmacht?

Aannemelijk is dat de verhoogde importtarieven zullen leiden tot aanzienlijk hogere prijzen doordat de extra kosten van de importtarieven worden doorberekend in de prijs van goederen. Ook kan het leiden tot schaarste van grondstoffen of andere verstoringen in de supply chain. Een veelgehoorde vraag van ondernemers is welke gevolgen de “handelsoorlog” heeft voor de (niet-)nakoming van contractuele verplichtingen en of een geslaagd beroep kan worden gedaan op overmacht.

Er is sprake van overmacht, ook wel force majeure genoemd, wanneer een tekortkoming in de nakoming niet aan een partij kan worden toegerekend. Dit is volgens artikel 6:75 BW het geval indien een tekortkoming niet te wijten is aan zijn schuld, noch krachtens wet, rechtshandeling of in het verkeer geldende opvatting voor zijn rekening komt. Van de partij die in overmacht verkeert kan in beginsel geen nakoming worden verlangd. Ook is de partij die in overmacht verkeert bevrijd van een eventuele verplichting tot schadevergoeding als gevolg van de niet-nakoming. In geval van overmacht is de tekortkoming namelijk niet toerekenbaar.

Verhindering

Voor een geslaagd beroep op overmacht is vereist dat de overeengekomen verplichting wordt verhinderd. Dit betekent niet dat elke verhindering kan leiden tot een geslaagd beroep op overmacht. Van belang is vooral dat de verhindering dermate ernstig is dat nakoming voor de betreffende partij onmogelijk moet worden geacht. Overigens geldt dat niet alleen de absolute onmogelijkheid om na te komen overmacht oplevert. Ook bij zogenaamde relatieve onmogelijkheid kan sprake zijn van overmacht. Bij relatieve onmogelijkheid is een partij fysiek nog wel in staat om na te komen, maar is nakoming zo nadelig dat het in redelijkheid niet van de partij kan worden gevergd. Of in een concreet geval sprake is van overmacht, is afhankelijk van de omstandigheden van het geval. De vraag of de huidige (en nieuw aangekondigde) importheffingen een beroep op overmacht rechtvaardigt, is daardoor niet altijd gemakkelijk te beantwoorden.

Het gaat in overmachtssituaties aldus om een tekortkoming die bestaat uit een verhindering om een verbintenis na te komen. Wijzigende importtarieven worden in de regel niet gezien als overmacht. Verhoogde importtarieven zullen mogelijk leiden tot forse prijs- of kostenverhogingen, maar veelal niet tot onmogelijkheid van nakoming. De verplichting tot het betalen van een hogere prijs of het voor rekening nemen van hogere kosten maakt het leveren of afnemen van goederen wellicht bezwaarlijk, maar dus niet onmogelijk. Daarnaast geldt dat een geslaagd beroep op overmacht steeds minder voor de hand ligt naarmate de handelsoorlog voortduurt en partijen daar in ieder geval bij het sluiten van nieuwe overeenkomsten rekening mee kunnen houden.

Overmachtsclausule

In veel overeenkomsten en algemene voorwaarden is een regeling opgenomen over overmacht. Wat er in de overeenkomst of in de toepasselijke algemene voorwaarden is opgenomen, kan de beoordeling of er sprake is van overmacht beïnvloeden. Het is namelijk mogelijk om de gevallen waarin een geslaagd beroep op overmacht kan worden gedaan uit te breiden of te beperken. Door de benoeming van (omvangrijke) wijzigingen van importheffingen, tariefverhogingen en andere handelsbeperkingen in een overmachtsclausule, kwalificeert een dergelijke situatie mogelijk eerder als overmachtssituatie.

De praktijk leert helaas dat vaak (te) weinig aandacht is voor de inhoud van overmachtsclausules. Vaak wordt volstaan met een standaard overmachtsclausule, zonder dat de daarin benoemde overmachtssituaties zijn afgestemd op de concrete behoeften van de partijen. Dat is zonde, want partijen kunnen dus bij overeenkomst namelijk de omstandigheden die overmacht opleveren uitbreiden of beperken. Daarnaast kan in een overmachtsclausule worden opgenomen wat de gevolgen van een overmachtssituatie zijn en hoe partijen moeten omgaan met een dreigende overmachtssituatie. Is geen regeling over overmacht opgenomen in een overeenkomst of in de algemene voorwaarden, dan zijn partijen op de wettelijke regelingen aangewezen.

Voortdurende handelsoorlog, blijvende onzekerheid

Met nog meerdere jaren van Trump als president van de VS te gaan lijkt het einde van de handelsoorlog nog niet in zicht en blijft veel voor de toekomst nog onzeker, dus wat nu?
Van belang is allereerst dat u uw huidige positie inventariseert. Zijn in uw huidige overeenkomsten of algemene voorwaarden regelingen over overmacht opgenomen en zo ja, hoe zijn deze regelingen dan vormgegeven? Een logische vervolgstap is om aan de hand daarvan met uw afnemer of leverancier in gesprek te gaan om tot een passende oplossing te komen.

Neem daarnaast in uw (toekomstige) overeenkomsten of algemene voorwaarden passende regelingen op over (het omgaan met) overmacht die zijn afgestemd op uw onderneming. Het is van belang dat daarin duidelijk is vastgelegd welke omstandigheden kwalificeren als overmacht en welke gevolgen een overmachtssituatie heeft voor de verplichtingen van partijen of zelfs voor het voortbestaan van de overeenkomst.

Wilt u meer weten over hoe de inhoud van een overeenkomst van invloed kan zijn? In onze blog “Trumps importheffingen: wie betaalt de rekening?” leest u alles over de werking van leveringscondities op importheffingen.

Neem vrijblijvend contact op

Wilt u meer weten over de niet-nakoming van contractuele verplichtingen of over overmacht, of heeft u behoefte aan juridische hulp van een specialist? Neem dan vrijblijvend contact op