De overheid kan in twee gedaanten optreden. Zij is enerzijds rechtspersoon in het vermogensrecht en anderzijds een publiekrechtelijk rechtssubject. Dat speelt bijvoorbeeld wanneer de overheid gronden in eigendom heeft. De overheid kan zowel publiekrechtelijke als privaatrechtelijke instrumenten inzetten om haar doelstellingen voor de betreffende gronden te verwezenlijken. De situatie kan zich voordoen dat de overheid op grond van haar positie als grondeigenaar een bepaald gebruik niet wil toestaan, waarvoor publiekrechtelijk al wel een vergunning of ontheffing is verleend.

In het arrest Amsterdam/Geschiere (HR 5 juni 2009, ECLI:NL:HR:2009:BH7845) heeft de Hoge Raad geoordeeld dat het weigeren van privaatrechtelijke toestemming voor gebruik waarvoor al publiekrechtelijke toestemming is verleend in beginsel misbruik van bevoegdheid oplevert, tenzij de belangen die zich verzetten tegen het gebruik van de grond volgens de vergunning of ontheffing zo zwaar wegen, dat niet gezegd kan worden dat de gemeente haar belang onevenredig zwaar heeft laten wegen.

Recent heeft het Hof Amsterdam een arrest gewezen waarin de vraag centraal staat of het weigeren van privaatrechtelijke medewerking door een gemeente misbruik van bevoegdheid of onrechtmatigheid oplevert, nu al wel publiekrechtelijke toestemming is verleend.

Achtergrond

De gemeente is eigenaar van een perceel dat onderdeel uitmaakt van een zelfbouwproject voor acht individuele zelfbouwkavels. Een van de zelfbouwkavels wordt door de gemeente in erfpacht uitgegeven aan appellant. In de erfpachtakte staat als bestemming voor het perceel opgenomen: “een geschakelde eengezinskoopwoning”. Appellant wenst in plaats van de geschakelde eengezinswoning drie zelfstandige woningen te realiseren. Appellant verkrijgt daartoe van de gemeente een woningvormingsvergunning en een omgevingsvergunning.

Vervolgens weigert de gemeente echter van de bestemming in de erfpachtakte af te wijken, omdat appellant geen toereikende parkeeroplossing heeft geboden voor de extra te realiseren woonruimten en omdat de bestemmingswijziging in strijd zou zijn met de oorspronkelijke opzet voor deze zelfbouwkavels, te weten een kleinschalige ontwikkeling. Toestemming voor de bestemmingswijziging zou leiden tot een intensiever gebruik van de toegangsweg en het mandelige binnenterrein en heeft veel impact voor de omliggende woningen.

Het oordeel

Appellant stelt dat de weigering van de gevraagde privaatrechtelijke bestemmingswijziging misbruik van bevoegdheid of onrechtmatigheid oplevert, nu al wel publiekrechtelijke toestemming is verleend.

De rechtbank wijst de vorderingen van appellant af. Het hof is het daarmee eens. Met het weigeren van toestemming borgt de gemeente de gerechtvaardigde belangen van de mede-erfpachters van dit zelfbouwproject. Daarom kan niet worden gezegd dat er zich geen gemeentelijk belang tegen het verlenen van toestemming verzet. Nu het hier bovendien gaat om een belang dat niet in de publiekrechtelijke toestemming is verdisconteerd, doordat die toestemming daarop niet ziet, rechtvaardigt dit belang dat de Gemeente haar privaatrechtelijke toestemming heeft geweigerd.

Publiekrechtelijke toestemming impliceert geen privaatrechtelijke toestemming

De publiekrechtelijke bevoegdheid om een vergunning te verlenen voor het realiseren van drie zelfstandige woningen, moet worden onderscheiden van de privaatrechtelijke bevoegdheid van de gemeente als grondeigenaar om medewerking te verlenen aan een bestemmingswijziging in de erfpachtakte. Beide bevoegdheden worden in dit geval door de gemeente ingezet met elk een ander doel. Dat onderscheid maakt dat een verleende vergunning of ontheffing niet zonder meer een privaatrechtelijke toestemming tot een bepaald bijzonder gebruik impliceert. De belangen die zich verzetten tegen het gebruik van de locatie volgens de vergunning wegen in het onderhavige geval zo zwaar, dat geen sprake is van misbruik van bevoegdheid.

Meer weten?

Wilt u meer weten over dit onderwerp? Neem dan contact met ons op.