Het coronavirus: de zorgplicht van de werkgever met betrekking tot de werkplek

Deze plicht brengt mee dat de werkgever maatregelen moet nemen om besmetting met het coronavirus op de werkplek te voorkomen of beperken. De vraag is wanneer de werkgever aan deze verplichting heeft voldaan. Een recente wijziging van het Arbeidsomstandighedenbesluit en een uitspraak in kort geding geven daar richting aan. In dit blog bespreken wij deze wijziging en de uitspraak.

(Tijdelijke) wijziging Arbeidsomstandighedenbesluit

De algemene zorgplicht van de werkgever voor de veiligheid en gezondheid van zijn werknemers, vloeit onder meer voort uit de Arbeidsomstandighedenwet. Deze plicht wordt uitgewerkt in het Arbeidsomstandighedenbesluit. Dit besluit geeft algemene uitgangspunten voor de inrichting van de werkplek. Het Arbeidsomstandighedenbesluit is niet specifiek toegesneden op het voorkomen of beperken van de besmetting van werknemers met het coronavirus. De wetgever heeft daarvoor tijdelijk een nieuwe bepaling in het leven geroepen.

Aan het Arbeidsomstandighedenbesluit is nu toegevoegd dat de werkgever ter voorkoming of beperking van de kans op besmetting van werknemers en derden met het coronavirus op de werkplek tijdig de daarvoor noodzakelijke maatregelen en voorzieningen moet treffen. Daartoe behoren in ieder geval:

• het in acht nemen van voldoende hygiënische voorzieningen;
• het geven van een doeltreffende voorlichting aan werknemers over de bestrijding van het coronavirus op de werkplek; en
• het houden van adequaat toezicht op de naleving van de noodzakelijke maatregelen en voorzieningen ter voorkoming of beperking van de kans op besmetting.

Welke concrete maatregelen en/of voorzieningen de werkgever nu concreet moet nemen, verschilt per werkplek. Waar het om gaat, is dat de werkgever op basis van de stand van de wetenschap die maatregelen neemt en/of voorzieningen treft die noodzakelijk worden geacht voor de bescherming van werknemers. De RIVM-richtlijnen en overheidsmaatregelen geven hiervoor een kader. Denk bijvoorbeeld aan het plaatsen van schermen, het aangeven van looproutes of het laten dragen van mondkapjes. Het alleen nemen van deze maatregelen is echter niet voldoende. De werkgever zal zijn werknemers ook doeltreffend moeten voorlichten over de bestrijding van het coronavirus op de werkvloer en zal er adequaat op toe moeten zien dat de door hem genomen maatregelen en/of voorzieningen worden nageleefd. Bovendien geeft “de stand van de wetenschap” aan dat de werkgever ook goed in de gaten moet houden of er, gelet op de meest recente ontwikkelingen, iets meer of anders van hem wordt verwacht.

Handelen in strijd met het Arbeidsomstandighedenbesluit levert een beboetbare overtreding op. Daarnaast heeft de toezichthouder (de Inspectie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) op grond van de Arbeidsomstandighedenwet de vergaande bevoegdheid het werk stil te leggen indien de werkgever de hiervoor genoemde maatregelen niet of onvoldoende (“niet in ernstige mate”) neemt.

Uitspraak rechtbank Limburg (kort geding)

Dat de werkgever verplicht is voldoende maatregelen te nemen om de werknemer te beschermen tegen besmetting met het coronavirus blijkt ook uit een recente uitspraak van de rechtbank Limburg.
Het betreft een secretaresse/receptioniste bij een administratie- en belastingkantoor. Werkneemster is arbeidsongeschikt en behoort wegens chronisch hartfalen tot een risicogroep voor het coronavirus. De bedrijfsarts heeft een duidelijke indicatie gesteld voor het thuiswerken van werkneemster en constateert dat – als dat niet tot de mogelijkheden behoort – de werkgever voldoende beschermingsmaatregelen moet nemen tegen besmetting met het coronavirus, waaronder het voorzien van de balie van plexiglas en het afschermen van de balie van de looproute.

Op 12 juni 2020 heeft de bedrijfsarts het kantoor bezocht en vastgesteld dat niet voldoende beschermingsmaatregelen waren genomen. Uit foto’s van de werkplek van 24 augustus 2020 blijkt dat de beschermingsmaatregelen ook toen niet op orde waren. Werkneemster heeft meerdere malen aan de werkgever voorgesteld thuis te werken. Werkgever heeft steeds aangegeven dat dat niet mogelijk was. Werkneemster heeft sinds haar ziekmelding niet meer gewerkt. Werkgever heeft haar loon met ingang van 1 juli 2020 stopgezet. Hij stelt dat werkneemster geen recht heeft op loon omdat sprake is van werkweigering. Werkneemster start een kort geding waarin zij haar loon vanaf 1 juli 2020 vordert.

De voorzieningenrechter wijst de loonvordering toe. Hij stelt dat het aan de werkgever is te zorgen voor een veilige werkomgeving en dus ook voor voldoende beschermingsmaatregelen op de werkvloer tegen besmetting met het coronavirus. Dat heeft de werkgever onvoldoende gedaan. Werkneemster kan daarom niet worden verweten dat zij niet op haar werkplek wilde verschijnen. Ook kan haar niet worden verweten dat zij niet thuis heeft gewerkt, nu de werkgever niet op haar voorstellen tot thuiswerken is ingegaan. Werkgever is daarom verplicht aan werkneemster alsnog het loon vanaf 1 juli 2020 te betalen.

Conclusie

Dat de werkgever moet zorgen voor een veilige werkplek, ook (of misschien zelfs: juist) in verband met het coronavirus, blijkt wel uit het feit dat de wetgever daarvoor een speciale bepaling in het Arbeidsomstandighedenbesluit in het leven heeft geroepen. De uitspraak van de rechter benadrukt dat ook. Neemt de werkgever onvoldoende beschermende maatregelen en biedt hij de werknemer ook niet de mogelijkheid thuis te werken, dan kan hij verplicht zijn het loon door te betalen terwijl de werknemer niet werkt. De vraag welke beschermingsmaatregelen voldoende zijn, laat zich niet in zijn algemeenheid beantwoorden. Dat zal in elk individueel geval moeten worden beoordeeld. Dat de RIVM-maatregelen in acht moeten worden genomen, is evident. Daarbij speelt dus ook een rol of de werknemer tot een risicogroep behoort en of de bedrijfsarts bepaalde maatregelen heeft voorgeschreven.

Overigens strekt de zorgplicht van de werkgever voor de veiligheid en gezondheid van zijn werknemers zich ook uit tot de thuiswerkende werknemers. Daarover zullen wij in een volgend blog schrijven.

Dit blog werd geschreven door mr. Sophie Mulder. Sophie was bij Nysingh werkzaam van juni 2019 t/m maart 2023.