De voorzieningenrechter van de rechtbank Gelderland (ECLI:NL:RBGEL:2024:829) heeft geoordeeld dat de door het waterschap in een openbare verkoopprocedure gehanteerde criteria objectief, toetsbaar en redelijk zijn, ondanks het feit dat deze een open norm bevatten. De openbare verkoopprocedure voldeed aan de vereisten uit het Didam-arrest.
Wat was de situatie?
Eiseres, Stichting Boomwortel, is een langetermijnbelegger en ontwikkelaar. Het waterschap is in mei 2023 een openbare verkoopprocedure gestart in verband met de voorgenomen verkoop van haar voormalige waterzuiveringsinstallatie.
In een verkoopbrochure en biedboek heeft het waterschap informatie opgenomen over het te verkopen object. Ook de gehanteerde gunningscriteria zijn daarin als volgt geformuleerd: 1) de hoogte van het bod; 2) Het plan moet een positieve bijdrage leveren aan de omgeving; en 3) het initiatief moet passen in het beleid van de gemeente voor dit gebied.
De stichting heeft zich voor aankoop van het object ingeschreven, maar zonder plan. Uiteindelijk heeft de stichting van het waterschap bericht ontvangen dat haar inschrijving niet als beste is beoordeeld.
De stichting stapt naar de rechter en vordert daar kort gezegd een verbod voor het waterschap om uitvoering te geven aan de gunningsbeslissing, en voor zover het waterschap het object nog wil verkopen, deze aan de stichting te verkopen.
Volgens de stichting heeft het waterschap bij de verkoopprocedure niet voldaan aan het gelijkheidsbeginsel. De tijdsplanning was veel te kort, de selectiecriteria waren onduidelijk en een toereikende motivering van de gunningsbeslissing ontbreekt, aldus de stichting. De stichting meent dat het waterschap daarom in strijd heeft gehandeld met de algemene beginselen van behoorlijk bestuur.
Het waterschap voert onder meer aan dat de gunningscriteria bewust opengehouden zijn omdat het juist aan de inschrijvers is om hun ideeën over het plan te geven. De gunningscriteria zijn bedoeld om inschrijvers hiertoe uit te dagen.
Didam-arrest & subjectieve gunningscriteria
De voorzieningenrechter beoordeelt het geschil aan de hand van het Didam-arrest. Uit de overwegingen blijkt dat partijen het in dit geschil eens waren over het feit dat de uitzonderingssituatie uit het Didam-arrest zich hier niet voordeed.
Vervolgens overweegt de voorzieningenrechter in het algemeen dat uit het Didam-arrest niet volgt dat een overheidslichaam alleen mag selecteren op zuiver objectieve criteria zoals hoogste prijs, volgorde van binnenkomst of loting. Een overheidslichaam heeft de beleidsvrijheid om kwaliteitscriteria op te stellen die (min of meer) subjectief zijn en daarmee een vergelijkende toets uit te voeren.
Aangezien subjectieve criteria de uitkomst van een openbare verkoopprocedure minder voorspelbaar maken, dreigt wel de (schijn van) favoritisme, willekeur of ongelijkheid, aldus de voorzieningenrechter. Het overheidslichaam moet daarom duidelijk motiveren waarop zij haar uiteindelijke keuze heeft gebaseerd. Het is niet toegestaan dat het overheidslichaam achteraf selecteert op basis van punten waarvan vooraf onvoldoende bekend was of had kunnen zijn dat deze relevant(er) waren voor de beoordeling, ook niet als zij haar keuze duidelijk motiveert.
Vervolgens oordeelt de rechter als volgt over de in dit geval gehanteerde subjectieve gunningscriteria, namelijk dat het plan een positieve bijdrage moet leveren aan de omgeving en het initiatief moet passen in het beleid van de gemeente voor dit gebied.
Gunningscriterium: een positieve bijdrage leveren aan de omgeving
De voorzieningenrechter oordeelt dat dit gunningscriterium een open en subjectief criterium is en dat het waterschap ook geen nadere criteria met weegfactor/puntenverdeling heeft opgesteld waaruit kan worden opgemaakt hoe zij de positiviteit van de bijdrage weegt. Hoewel dit ongebruikelijk is, is dit op zichzelf niet verboden, aldus de voorzieningenrechter. Een open gunningscriterium stellen is toegestaan zodat inschrijvers de mogelijkheid hebben om hun ideeën te geven. Uit de motivering moet dan echter wel blijken dat er is geselecteerd op basis van punten waarvan vooraf voldoende bekend was dat deze relevant waren voor de beoordeling van het plan. Daar was in dit geval sprake van.
Gunningscriterium: passen binnen gemeentelijk beleid
De rechter oordeelt dat het derde criterium eveneens voldoende helder is. In het gehanteerde biedboek is door het waterschap verwezen naar enkele beleidsdocumenten waar het plan van een inschrijver aan moest voldoen. Alle documenten waren opgenomen in een dataroom. Voor de stichting was het daarom vooraf voldoende kenbaar dat het plan moest passen binnen het beleid van de gemeente.
De voorzieningenrechter komt tot afwijzing van de vorderingen van de stichting.
Conclusie
Uit dit vonnis blijkt dat een overheidslichaam in een openbare verkoopprocedure op grond van het Didam-arrest niet alleen objectieve criteria hoeft te hanteren, maar ook mag selecteren op grond van open criteria die (min of meer) subjectief zijn. Het is wel van belang dat het overheidslichaam duidelijk motiveert waarop zij haar uiteindelijke keuze heeft gebaseerd. In de beoordeling mag het overheidslichaam alleen punten betrekken, waarvan vooraf voor inschrijvers voldoende bekend was of had kunnen zijn dat deze relevant waren voor de beoordeling.
Meer informatie
Heeft u vragen over het opstellen van gunningscriteria voor een openbare verkoopprocedure of andere vragen omtrent (de uitvoering van) het Didam-arrest? Bekijk dan onze themapagina over het Didam-arrest of neem contact op met onze experts binnen de Marktgroep Overheid.