De Hoge Raad heeft op 16 februari 2024 een belangrijke uitspraak gewezen in het verzekeringsrecht. Er is een nieuwe koers ingezet met betrekking tot de mogelijkheid van een beroep op de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid bij een primaire dekkingsomschrijving.
Verschil primaire en secundaire dekkingsomschrijving
In polisvoorwaarden komen primaire en secundaire dekkingsomschrijvingen voor. Onder de primaire dekkingsomschrijving kan worden verstaan de positieve omschrijving van gedekte gevaren (insluitingen) en de negatieve omschrijving (uitsluitingen/dekkingsbeperkingen). Een secundaire dekkingsomschrijving betreft een vervalclausule, ook wel een preventieve garantievoorwaarde genoemd. Om te bepalen van welk type polisvoorwaarde sprake is, werd over het algemeen gekeken naar de tekst van de polisvoorwaarde en de wijze waarop deze is geformuleerd.
Bij een vervalclausule wordt aanvankelijk wel dekking verleend, maar deze dekking vervalt wanneer niet is voldaan aan bepaalde (veiligheids)voorwaarden. Wanneer het gaat om een vervalclausule, dan heeft de verzekerde de mogelijkheid te stellen dat een beroep op de vervalclausule naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is, als er onvoldoende verband bestaat tussen het niet-naleven van de (veiligheids)voorwaarde en de schade. Gaat het echter om een primaire dekkingsomschrijving, dan had de verzekerde voorheen geen mogelijkheid om zich op het ontbreken van een causaal verband te beroepen. De ratio hierachter was dat de verzekeraar zelf de grenzen van de dekking mag bepalen en via zijn polisvoorwaarden kan afbakenen welke risico’s hij wel en welke risico’s hij niet wil dekken. Maar toen kwam de uitspraak van de Hoge Raad.
Onderscheid niet meer van belang
De Hoge Raad ziet aanleiding om het onderscheid tussen de primaire dekkingsomschrijving en de preventieve garantievoorwaarden niet meer te maken. Er is volgens de Hoge Raad geen reden om bedingen die de verzekeraar inroept om uitkering te weigeren, op voorhand te onderscheiden in bedingen waarbij een beroep op de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid niet kan slagen en bedingen waarbij dat wel kan. Kortom, het beding hoeft dus niet eerst te worden gecategoriseerd in een primaire of secundaire dekkingsomschrijving.
In plaats daarvan geeft de Hoge Raad een aantal gezichtspunten om te beoordelen of een beroep op een beding in de verzekeringsvoorwaarden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is. Deze zijn als volgt:
- in hoeverre het beding het te verzekeren risico in algemene zin begrenst, bijvoorbeeld in temporele of geografische zin of door middel van een dekkingslimiet;
- in hoeverre het beding ertoe strekt dat de verzekerde maatregelen treft om de kans op schade te verkleinen of, indien schade optreedt, de omvang daarvan te beperken;
- in hoeverre het beding ziet op andere belangen dan het verkleinen van de kans op door de verzekerde te lijden schade of van de omvang daarvan, zoals het voorkomen van bewijsproblemen of debat ten aanzien van de vraag in hoeverre het hiervoor bedoelde verband ontbreekt.
Aan de hand van deze gezichtspunten moet dus worden onderzocht of het beroep van de verzekeraar op de clausule onaanvaardbaar is. Indien het causaal verband ontbreekt tussen het niet-naleven van de clausule en de schade, betekent dat overigens niet automatisch dat de verzekeraar zich niet met succes kan beroepen op de clausule. Met andere woorden, de omstandigheden van het geval kunnen meebrengen dat de verzekeraar zich ‘gewoon’ op niet-naleving van de clausule kan beroepen, ook als het causaal verband ontbreekt.
Conclusie
In de toekomst hoeft geen onderscheid te worden gemaakt tussen een primaire dekkingsomschrijving en een preventieve garantievoorwaarde. Het verschil is niet meer relevant, omdat de uitkomst hetzelfde is. Wanneer er onvoldoende verband bestaat tussen de niet-naleving van de polisvoorwaarde en de schade, kan een beroep op de polisvoorwaarde onaanvaardbaar zijn, ongeacht het type polisvoorwaarde. Aan de hand van de door de Hoge Raad geformuleerde gezichtspunten kan dit worden beoordeeld. Daarmee speelt de tekst en formulering van de polisvoorwaarde geen rol meer, en wordt voortaan gekeken naar de inhoud van de polisvoorwaarde en de omstandigheden van het geval.
Vragen?
Heeft u vragen over deze wijziging? Neemt u dan contact op met de experts Verzekeringsrecht van Nysingh.