Als het gemeentelijk riool overstroomt door hevige regenval, is de gemeente dan aansprakelijk voor de waterschade?
In Nederland zijn we wel wat regen gewend. En we weten als geen ander hoe we met water om moeten gaan. We hebben in ons land een uitgebreid rioleringssysteem om het overtollige regenwater af te voeren naar de rivieren en de zee. In de meeste gevallen werkt dit systeem goed. Soms valt er echter in korte tijd zóveel regen, dat de riolering het water niet snel genoeg kan afvoeren en overstroomt. Onlangs, op 12 september 2023, gebeurde dit nog in Maastricht. Het gevolg? Straten die blank staan, ondergelopen kelders en overstroomde toiletten. Is de gemeente aansprakelijk voor schade door dit soort wateroverlast? Die vraag is niet zo lang geleden nog beantwoord door de rechtbank Noord-Holland in haar uitspraak van 29 maart 2023 (ECLI:NL:RBNHO:2023:3619).
De casus
Op 18 juni 2021 vielen er plaatselijk zeer zware regenbuien, onder meer in de gemeente Schagen. Het gemeentelijk rioleringsstelsel kon het regenwater niet overal tijdig verwerken. Dat leidde op sommige plaatsen tot overstroming van het riool, zo ook in de woning van eisers. Zowel regenwater als afvalwater stroomde, onder meer vanuit het toilet, terug hun woning in. Dat heeft volgens eisers geleid tot dusdanig ernstige schade, dat de woning moest worden gesloopt.
Eisers hielden de gemeente aansprakelijk voor hun schade. Zij stelden onder meer dat de gemeente ter voorkoming van wateroverlast extra onderhoud aan de riolering had moeten verrichten en tijdelijke maatregelen had moeten treffen, zoals het plaatsen van opvangbakken. Door dit na te laten, is de gemeente volgens eisers tekortgeschoten in haar zorgplicht en heeft zij onrechtmatig jegens hen gehandeld (artikel 6:162 Burgerlijk Wetboek).
Zorgplicht gemeente
Op grond van artikel 10.33 Wet milieubeheer heeft de gemeente de publiekrechtelijke verplichting om stedelijk afvalwater (uit bijvoorbeeld het toilet) in te zamelen en af te voeren. Daarnaast heeft de gemeente op grond van artikel 3.5 Waterwet een zorgplicht om regenwater doelmatig in te zamelen en te verwerken, voor zover van de burger redelijkerwijs niet kan worden gevergd om dit zelf te doen. Die zorgplicht heeft het karakter van een inspanningsverplichting en omvat in beginsel niet meer dan het aanbieden van een voorziening waarin het regenwater kan worden geloosd en vervolgens afgevoerd. De gemeente hoeft dus niet te garanderen dat elke wateroverlast voorkomen wordt.
Het oordeel van de rechtbank
De rechtbank oordeelde dat de gemeente haar inspanningsverplichting niet had geschonden. Vast stond dat de gemeente met het aangelegde gemeentelijke rioleringsstelsel een voorziening heeft aangeboden waarin regenwater kan worden opgevangen en afgevoerd. Niet was gebleken dat de gemeentelijke riolering op 18 juni 2021 onderhevig was aan gebreken en slecht functioneerde.
Dat de riolering het water die dag niet kon verwerken, had te maken met uitzonderlijk zware regenval. Het gemeentelijk rioleringsstelsel is ontworpen om regenbuien te kunnen verwerken van 19,8 millimeter neerslag per uur. Dit betreft een bui die gemiddeld maar eens in de twee jaar voorkomt. Uit een door de gemeente overgelegd rapport bleek dat op 18 juni 2021 in de regio heel lokaal 80-90 millimeter(!) neerslag in één uur is gevallen. Het gemeentelijk riool was daarop niet berekend.
Van een gemeente kan niet worden verwacht dat het rioleringsstelsel zo wordt ingericht dat een extreme hoeveelheid neerslag, zoals deze op 18 juni 2021 in korte tijd in de woonplaats van eisers is gevallen, kan worden verwerkt. De wateroverlast op 18 juni 2021 behoort volgens de rechtbank tot het normale maatschappelijke risico dat, hoe vervelend ook, voor rekening van eisers dient te blijven.
Meer weten over de aansprakelijkheid van gemeentes voor schade door regenval?
Door de klimaatveranderingen zullen zich vaker zeer zware regenbuien voordoen. Gemeentes en verzekeraars zullen daardoor vaker te maken krijgen met schadeclaims wegens wateroverlast. Wilt u meer weten over de aansprakelijkheid van gemeentes voor schade door regenval en de behandeling van dit soort schadeclaims? Neem dan contact op met ons team overheidsaansprakelijkheid. Wij staan klaar om u te adviseren.