Richtsnoeren COVID-19

De Europese Commissie heeft oog voor de noodsituatie die in de EU door de Covid-19-crisis is ontstaan en licht toe welke mogelijkheden en flexibiliteit het Europees aanbestedingsrecht biedt in Richtsnoeren die op 1 april 2020 zijn gepubliceerd (hierna: de Richtsnoeren).

De Commissie signaleert allereerst een aantal manieren waarop overheidsinkopers snelle, alternatieve vormen kunnen inzetten om de markt te benaderen en met de markt in dialoog te gaan (innovatieve digitale instrumenten, zoals hackatons, en nauwere samenwerking met innovatie-ecosystemen of netwerken van ondernemers).

Vervolgens verduidelijkt de Commissie welke geldende aanbestedingsregels kunnen worden toegepast in spoedeisende en uiterst spoedeisende gevallen, voor urgente aankopen die moeten worden gedaan als gevolg van de Covid-19-pandemie.

In spoedeisende gevallen, aldus de Commissie, kunnen de algemene termijnen aanzienlijk worden verkort. In een openbare procedure kan de inschrijvingstermijn tot 15 dagen worden verkort (zie art. 2.74 sub a Aanbestedingswet 2012) en in een niet-openbare procedure tot 25 dagen (15 voor de selectiefase en 10 voor de inschrijvingsfase) (zie art. 2.74 sub b en sub c Aanbestedingswet 2012).

Als deze termijnen nog te lang zijn, dan is er voor de uiterst spoedeisende gevallen de mogelijkheid van de procedure van gunning door onderhandelingen zonder bekendmaking. Er moet dan sprake zijn van dwingende spoed als gevolg van gebeurtenissen die niet door de aanbestedende dienst konden worden voorzien waardoor het onmogelijk is de geldende termijnen in acht te nemen. De gebeurtenissen mogen in geen geval aan de aanbestedende dienst te wijten zijn (zie art. 2.32 lid 1 sub c Aanbestedingswet 2012). De Commissie benadrukt dat dit een uitzondering is en dat de voorwaarden van een uitzondering restrictief moeten worden geïnterpreteerd. Een rechtstreekse gunning aan een ondernemer blijft de uitzondering, die van toepassing is als slechts één onderneming de opdracht binnen de door de dwingende spoed veroorzaakte technische beperkingen en termijn kan uitvoeren.

Tot zover weinig nieuws.

Interessant in deze Richtsnoeren is echter dat de Commissie expliciet aangeeft dat het feit dat het aantal Covid-19-patiënten dagelijks toeneemt en nog verder zal stijgen een gebeurtenis is die voor elke aanbestedende dienst als onvoorzienbaar moet worden beschouwd. De specifieke behoeften van ziekenhuizen en andere zorginstellingen hadden zeer zeker niet kunnen worden voorzien en ingepland. Het lijdt volgens de Commissie verder geen twijfel dat de onmiddellijke behoeften van ziekenhuizen en zorginstellingen met de grootst mogelijke spoed moeten worden vervuld.

Van geval tot geval moet vervolgens wel worden beoordeeld of het hierdoor onmogelijk wordt om zelfs de verkorte termijnen (van 10 of 15 dagen, zoals hiervoor vermeld) in acht te nemen. De Commissie denkt dat dit wel het geval zijn, gezien de stijgende lijn van de infectiecurve.

De Commissie vervolgt met de opmerking dat de 1-op-1 gunning het mogelijk maakt om aan dringende behoeften te voldoen. Dat betekent echter ook dat hiermee een periode mag worden overbrugd totdat er een overeenkomst als gevolg van een ‘gewone’ aanbesteding kan worden gesloten.

Samenvattend

Het is duidelijk dat bij de spoedeisende zorg- en ziekenhuisinkopen die met de Covid-19-crisis samenhangen vrij snel aan de strenge voorwaarden van artikel 2.32 Aanbestedingswet 2012 lijkt te kunnen worden voldaan. Maar ook voor andere aanbestedende diensten kunnen aankopen, voor zover ze strikt noodzakelijk zijn, met spoed moeten worden gerealiseerd en het directe gevolg zijn van de Covid-19-crisis, mogelijk met toepassing van de onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking worden gedaan. Dit zal van geval tot geval moeten worden beoordeeld.

In een dergelijk geval moet bovendien niet meer ingekocht worden dan nodig om een bepaalde periode te overbruggen, namelijk totdat een reguliere aanbesteding met eventueel een verkorte termijn tot een gunning heeft geleid.