Welke voorwaarden gelden voor medepacht?

Van oudsher is het gebruikelijk dat een agrarisch bedrijf wordt voortgezet van ouder tot kind. Voordat het stokje definitief wordt overgedragen, exploiteren ouder en kind het bedrijf vaak samen. Volgens vaste rechtspraak is de pachter gehouden tot persoonlijk gebruik van het gepachte. Dat betekent dat de pachter de dagelijkse leiding over de exploitatie van het gepachte moet behouden (artikel 7:347 BW). Indien de pachter het boerenbedrijf samen met zijn zoon of dochter wil voortzetten, kan medepacht een oplossing bieden.

In het arrest van 1 juni 2021 boog het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden (ECLI:NL:GHARL:2021:5656) zich over de vraag of in de gegeven omstandigheden werd voldaan aan de vereisten voor medepacht.

Wat was het geval?

Vader beschikt over een perceel grond van ruim 40 ha, waarop hij een akkerbouwbedrijf uitoefent. Een aanzienlijk deel van de grond (31,5 ha) pacht hij al bijna dertig jaar. Hij en zijn zoon hebben een vennootschap onder firma opgericht, met als doel samen een agrarisch bedrijf uit te oefenen. Pachter wenst zijn zoon als medepachter aan te merken, maar de verpachter werkt daaraan niet mee.

Medepacht

Op grond van artikel 7:364 BW kan de pachter zich tot de rechter wenden met de vordering zijn echtgenoot of één of meer van zijn bloed- en aanverwanten in rechte lijn aan te merken als medepachter. De voorgestelde medepachter moet ‘voldoende waarborgen voor een behoorlijke bedrijfsvoering’ bieden. Met het oog op de mogelijkheid dat de (oorspronkelijke) pachter wegvalt, zal de voorgestelde medepachter zo nodig tot een zelfstandige bedrijfsexploitatie in staat moeten zijn.

Of de voorgestelde medepachter voldoende waarborgen biedt voor (voortzetting van) een behoorlijke bedrijfsvoering, wordt in de praktijk meestal beoordeeld aan de hand van de vraag of hij/zij voldoende theoretische en praktische scholing heeft genoten om hem/haar tot die zelfstandige exploitatie in staat te stellen. Vaak is een voltooide middelbare of hogere landbouwopleiding nodig, maar dit hangt af van de aard van het door de voorgestelde medepachter voort te zetten bedrijf. Een gebrek aan (agrarische) scholing kan eventueel worden gecompenseerd door (zeer ruime) ervaring op het bedrijf. Ook kennis van essentiële bedrijfsgegevens en inzicht in de achtergronden van de landbouwkundige exploitatie van het gepachte zijn van belang.

Pachtkamer: onvoldoende waarborgen voor een behoorlijke bedrijfsvoering

In eerste aanleg is de vordering tot medepacht afgewezen. Volgens de pachtkamer biedt de zoon onvoldoende waarborgen voor een behoorlijke bedrijfsvoering, omdat hij geen agrarische opleiding heeft gevolgd en onvoldoende werkervaring in de landbouw heeft opgedaan. Tegen deze beslissing richt zich het hoger beroep.

Pachthof: bekrachtigt vonnis van de pachtkamer

Ter zitting bij het pachthof is uitgebreid gesproken over de theoretische en praktische scholing van de zoon. Hieruit volgt dat de zoon, 43 jaar oud, een hbo-opleiding in HTS autotechniek heeft afgerond. In zijn jeugd heeft hij in de vakanties op het land gewerkt. Daarna heeft hij in de transportsector en met machines gewerkt en als zelfstandig loonwerker voor een akkerbouwbedrijf. Hij beschikt over een spuitlicentie en werkt tegenwoordig fulltime in loondienst als manager in een landbouwmechanisatiebedrijf.

In het akkerbouwbedrijf is het de vader die het merendeel van de werkzaamheden verricht; zijn zoon springt alleen bij als het nodig of druk is. Hij heeft niet eerder een agrarische onderneming geleid. Hoewel de zoon stelt dat hij alle ‘ins en outs’ van het bedrijf kent en in samenspraak met zijn vader de beslissingen neemt, is dat niet nader onderbouwd.

Naar het oordeel van het pachthof is niet gebleken dat de zoon voldoende kennis en ervaring heeft om een agrarisch akkerbouwbedrijf te leiden, de ontwikkelingen in de landbouw te volgen en daarop bedrijfsmatig te anticiperen.

De zoon kon geen duidelijke toekomstvisie op het bedrijf geven in relatie tot belangrijke Europese en maatschappelijke ontwikkelingen. Ook blijkt niet dat hij goed zicht heeft op de landbouwkundige ontwikkelingen in de akkerbouw.

Met name acht het pachthof van belang dat de zoon geen enkele agrarische scholing heeft gehad. Dit gebrek kan volgens het pachthof niet worden opgevuld met de bijgewoonde bijeenkomsten van het AJK (een belangenvereniging voor agrarische jongeren in Nederland) of de vakkennis op het gebied van mechanisatie en traditionele teelten.

Bovendien is geen duidelijk beeld over de financiële mogelijkheden van de bedrijfsovername verschaft en roept het bedrijfsplan de nodige vragen op.

De conclusie luidt dat de zoon – wegens gebrek aan relevante opleiding en de beperkte ervaring in de akkerbouw – onvoldoende waarborgen biedt voor een behoorlijke bedrijfsvoering. Het pachthof wijst de vordering tot medepacht af en bekrachtigt het vonnis van de pachtkamer.

Conclusie

Uit dit arrest blijkt maar weer dat strenge eisen gelden voor medepacht. De voorgestelde medepachter moet voldoende waarborgen bieden voor (de voortzetting van) een behoorlijke bedrijfsvoering. Hoe hoog de lat daarbij precies moet worden gelegd, is sterk afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Van doorslaggevend belang lijkt in ieder geval te zijn dat de voorgestelde medepachter een agrarische opleiding heeft gevolgd (en afgerond). Het ontbreken daarvan kan eventueel worden gecompenseerd, maar daarvoor is zeer ruime werkervaring in de landbouw vereist.

Meer informatie?

Wilt u meer weten over (mede)pacht? Neem dan contact op met Jessica de Roos (M: 06 51 38 50 02, E: jessica.deroos@nysingh.nl), Sharon Aaldering (E: sharon.aaldering@nysingh.nl, M: 06 30 49 98 20) of een andere (pacht)specialist van ons team Grondzaken.

Heeft u de online cursus ‘Actualiteiten Pachtrecht’ gemist? Geef u dan alsnog op en ontvang de terugkijklink. Houd daarnaast ons blog in de gaten voor de volgende editie!

Dit blog is geschreven in samenwerking met Sofie Velers, student-stagiaire.